NGT

Pełna wersja: [Wiki] Stelaże w namiotach
Aktualnie przeglądasz uproszczoną wersję forum. Kliknij tutaj, by zobaczyć wersję z pełnym formatowaniem.

Stelaż to bodaj najważniejszy element namiotu; dzięki niemu uzyskujemy niezbędną przestrzeń do życia, to on utrzymuje stabilność i chroni namiot przed siłą wiatru, centymetrami zalegającego na tropiku śniegu, mało tego, można wręcz powiedzieć, że w warunkach ekstremalnych ratuje nam życie. Zdawałoby się że stelaż to tylko stelaż i nic nowego się w nim już nie wymyśli, nic bardziej mylnego, prawie co roku konstruktorzy zaskakują nas innowacjami technicznymi wpływającymi na zwiększenie wytrzymałości, obniżenie wagi masztów, czy też wzrost, dzięki odpowiedniej konstrukcji, powierzchni użytkowej namiotów.

Poniższy tekst omawia jedynie niektóre, zazwyczaj najciekawsze i najczęściej stosowane materiały stelaży i ich konstrukcje, ale z uwagi na niewielką ilość dostępnych informacji, a niejednokrotnie także ich rozbieżność nie można było bardziej zagłębić się w temat. Wiele informacji znajduje się na forum i tam też należy szukać niezbędnego uzupełnienia tego artykułu.

Włókno szklane


Włókno szklane, które wykorzystywane jest do produkcji masztów namiotowych to najczęściej kombinacja poliestru i vinylestru. Stelaż z włókna szklanego jest stosunkowo ciężki, ponadto posiada zdecydowanie mniejszą wytrzymałość niż aluminium, ale za to jest bardzo elastyczny i niezwykle tani, dlatego tak bardzo rozpowszechnił się na świecie. Stelaże takie polecane są do namiotów rodzinnych czy turystycznych na ciepłe pory roku, podczas przymrozków maszty z włókna mają tendencję do pękania. Niegdyś namioty wyposażone były w maszty z pełnego włókna, dziś najczęściej wykorzystuje się rurki, które są lżejsze oraz łatwo je złożyć dzięki przeciągniętym przez środek gumkom. Właściwie wszystkie stelaże z włókna szklanego mają podobne parametry, trudno mówić tu o lepszych czy gorszych produktach, natomiast warto zaznaczyć, że droższe z modeli (np. Durapole, Durawrap, Powerflex) pokrywa się specjalną powłoką, która zwększa odporność mechaniczną bez istotnej zmiany ich masy. W razie pęknięcia rurki nie rozwarstwia się ona na całej długości, lecz tylko w miejscu złamania, dzięki temu łatwo można ją zabezpieczyć i dalej używać bez ryzyka uszkodzenia namiotu.

Aluminium


Czyste aluminium ma blisko trzykrotnie mniejszą gęstość od stali oraz gorsze własności wytrzymałościowe. Jednak przez dodawanie do aluminium pewnych pierwiastków otrzymuje się stopy o znacznie lepszych własnościach wytrzymałościowych i dobrych własnościach plastycznych. Stopy Al mają 2,5-5 krotnie większą wytrzymałość i 4-9 krotnie większą granicę plastyczności od czystego aluminium. Najczęściej spotykane oznaczenia aluminium mają postać numeryczną typu 7001 czy 7075. Popularne oznaczenia stopu odnoszą się do właściwości materiału i rodzaju składników w stopie, im wyższe, tym aluminium bardziej wytrzymałe, ale i trudniejsze do obróbki. Każda seria stopów zawiera inne domieszki, np. 3000 oznacza domieszkę manganu, a 7000 domieszki cynku, magnezu i miedzi. Kolejne liczby po pierwszej odnoszącej się do serii, to właśnie oznaczenie domieszek w stopie. W masztach namiotowych najczęściej stosuje się stopy 7001 i 7075, które są najlepszym kompromisem pomiędzy wagą, odpornością, elastycznością i ceną. Najbardziej wytrzymałe stopy aluminium produkowane obecnie zawierają scandium, który jest o połowę lżejszy i o 25% bardziej wytrzymały od tytanu ! Spawanie części stopów wywołuje konieczność usuwania naprężeń powstałych w tym czasie, stąd dodatkowe oznaczenia typu T6 czy T9 (oznaczają one stan obróbki cieplnej, a nie jak mylnie się przyjęło elastyczność masztu). Uprzedzając pytania; nie można jednoznacznie i z całą pewnością stwierdzić np. czy stelaż T6 będzie gorszy od T9 (patrz tabela »). Maszty aluminiowe o większej średnicy są bardziej stabilne i wytrzymałe. Produkty renomowanych firm są zazwyczaj oksydowane lub lakierowane, aby zabezpieczyć powierzchnię przed korozją i 'klejeniem' się do palców na mrozie. Mają gładką powierzchnie ułatwiającą wsuwanie do tuneli na maszty.

Właściwie cały rynek materiałów aluminiowych używanych do produkcji stelaży opiera się na trzech firmach: Easton, DAC i Yunan Aluminium - to one zaopatrują najlepszych producentów namiotów na świecie, to dzięki nim media co chwilę informują nas o bardziej wytrzymałych, a przy tym lżejszych stelażach dostępnych w nowych kolekcjach. Każda z tych firm podąża nieco inną drogą; Easton - stawia na badania nad nowymi, bardziej wytrzymałymi materiałami (Carbon FX), DAC - wprowadza innowacyjne technologie obniżania wagi przy zastosowaniu sprawdzonych materiałów (Featherlite NSL), zaś Yunan Aluminium stara się iść obiema drogami naraz. Niepisana wojna pomiędzy firmami trwa już od kilku lat, mówi się, że najdroższy Easton traci klientów, i rzeczywiście coraz więcej firm wybiera materiały konkurencji, kto wygra nie wiadomo, ale na zdrowej konkurencji na pewno zyskać może zwykły klient.

Air Hercules/ATLAS


Powyższe nazwy, mimo że używane przez innych producentów (Air Hercules - Coleman, Atlas - Mountain Hardwear) są ze sobą bardzo związane. Po pierwsze obydwie bazują na stopach koreańskiej firmy Yunan Aluminium, która i dla jednej i dla drugiej produkuje stop aluminium i scandu o takich samych parametrach - scandium 7x5x. Po drugie, łączenie stelaży opiera się na tych samych zasadach „płynnych łączników” (wymyślonych i wyprodukowanych zresztą przez tą samą koreańską firmę - patrz rysunek), które równomiernie rozkładają działające na maszty siły na sąsiadujące ze sobą ogniwa. Łączniki nie są w żaden sposób instalowane w rurkach, dzięki czemu ogniwa w razie potrzeby można łatwo i tanio wymienić. W zasadzie jednemu produktowi nadano różne nazwy handlowe, z tym tylko wyjątkiem że Atlas jest nieco szerszym systemem dostosowanym do namiotów na różne warunki; system opiera się na trzech modelach:

- Atlas 7001 - produkowany w Korei specjalny stop aluminium o zwiększonej odporności. Używany najczęściej w namiotach trzysezonowych.

- Atlas Scandium UL - stelaż oparty na stopie aluminium z domieszką scandu, konstrukcja umożliwiająca zaoszczędzenie wagi namiotu przy niewielkim spadku jego odporności.

- Atlas Scandium XL - do jego produkcji używa się jednego z najmocniejszych dostępnych obecnie stopów aluminium z niewielką ilością scandu. W systemie tym występują ogniwa o różnej średnicy, które bezproblemowo można zamienić miejscami, dzięki czemu mamy możliwość dostosowania namiotu wedle własnych potrzeb (patrz rysunek).

Carbon FX Jest to najnowszy wynalazek firmy Easton. Bije na głowę inne materiały jeśli chodzi o wytrzymałość oraz wagę (jest 30% lżejszy od 7075-T9 !), ale ze względu na cenę przewyższającą trzykrotnie cenę standardowego stopu nie jest produkowany do namiotów seryjnych, można go natomiast zamówić przez niektórych producentów namiotów bądź w samym Easton Alloys jako cały stelaż bądź też jako jego część. Jest to obecnie najlżejszy i najbardziej wytrzymały materiał używany do produkcji stelaży namiotowych na świecie.

DAC Featherlite DAC Featherlite jest nowoczesnym systemem zapewniającym namiotom stabilność przy niewielkiej wadze. Materiałem bazowym jest stop aluminium 7001-T6, który fabrycznie poddawany jest obróbkom mającym na celu zwiększenie jego elastyczności i zmniejszenie wagi. W konwencjonalnych stelażach nawet 20% masy przypada na, zdawałoby się niewielki element łączący dwa ogniwa stelaża. Nowa konstrukcja DAC Featherlite w znacznym stopniu redukuje ten problem. Polega ona na fabrycznym ściśnięciu jednego z końców rurki tak, by mieściło się ono w kolejnym ogniwie. W miejscu „ścisku” dodano maleńką rurkę, dzięki której stelaż zachowuje bardzo dużą wytrzymałość, zaś brak klasycznego łącznika obniża podatność na złamania. Tak powstałe ogniwo stelaża jest lżejsze od klasycznego o 10-15%.

DAC Featherlite SL Podobnie jak w poprzednim modelu materiałem bazowym jest stop aluminium 7001-T6 o zwiększonej elastyczności i mniejszej wadze od tradycyjnego stopu. W konwencjonalnych stelażach, wewnętrzne łączniki są o ok. 30% grubsze od głównej rurki, przeto przy takiej samej długości są cięższe od niej, skutkuje to oczywiście większą wagą całości. W Featherlite SL łącznik jest cieńszy od rurki głównej o ok. 15% - jest to innowacyjny pomysł, którego nigdy dotąd jeszcze nie stosowano. Oczywiście taki łącznik jest słabszy niż w konwencjonalnych stelażach, ale w Featherlite SL wprowadzono usprawnienie eliminujące tę wadę; do wewnętrzego łącznika wsadzona jest niewielka rurka, która zwiększa sztywność i odporność całego zestawu. Dzięki niewielkim rozmiarom, całe ogniwo stelaża jest lżejsze od tradycyjnego o 15-20%.

DAC Featherlite NSL (Reverse Combi) Featherlite NSL powstał na bazie wcześniejszych innowacyjnych konstrukcji DAC: Featherlite, SL oraz PressFit. Podobnie jak w Featherlite wykorzystano tłoczone końcówki ogniw, z tą tylko różnicą, że w NSL tłoczone są oba końce rurki; jeden koniec jest zwężany, drugi zaś odpowiednio poszerzany. Tak jak w PressFit zastosowano tu najbardziej popularny łącznik aluminiowy, z tym, że umieszczony on jest wewnątrz poszerzonej końcówki. Jak wykazały badania, tak poszerzona końcówka jest o 20% bardziej wytrzymała od standardowej. Nowością jest możliwość łączenia ze sobą ogniw o różnych średnicach, dzięki czemu najbardziej newralgiczne miejsca namiotu są bardziej odporne na wiatr, zaś ścianki namiotu opadają pod większym kątem dając tym samym więcej miejsca w środku.

Zestawienie niektórych materiałów wykorzystywanych do produkcji stelaży

Materiał Producent TS (kPsi) YS (kPsi) Waga (Ø)
6061 T6 Korea 45 40 -
7001 T6 Korea 98 91 75g/m (9,5mm)
7075 T6 Easton 83 73 80 g/m (11mm)
7075 T9 Easton 96 90 65 g/m (11mm), 57 g/m (8,64mm)
7178 T9 Easton 105 96 -
Air Hercules/Atlas Scandium Korea 115 109 -
Atlas 7001 Korea 102 85 -
Carbon FX Easton 200 - 37g/m (9,02mm)
DAC Featherlite Korea 94 83 58 g/m (8,84mm)
DAC Featherlite SL Korea 97 86 -

Powyższe informacje mają jedynie charakter poglądowy, specyfikacje techniczne mogą w zależności od producenta nieznacznie odbiegać od podanych w tabeli

- TS (Tensile Strength) - Określa odporność materiału na siły działające prostopadle (po ludzku: na łamanie). Im wyższa tym lepsza.

- YS (Yield Strength) - Określa granicę plastyczności materiału. Po przekroczeniu tejże granicy deformacje stelaża będą nieodwracalne. Im wyższa wartość, tym lepiej.

Wartości TS i YS nie zależą od średnicy stelaża, więc są uniwersalne dla każdego rozmiaru rurki.